ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

ΤΑ ΠΑΛΑΙΙΝΑ -ΤΑ  ΤΩΡΙΝΑ - ΤΑ ΜΕΛΛΟΥΜΕΝΑ      
ΑΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Ο ΡΙΓΟΛΟΓΟΣ
   ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΑΝΕ 
 Ο Πλατανές (όχι Πλατανιάς) μια ώρα με τα πόδια ανατολικά του Ρεθύμνου είναι σήμερα πολυσύχναστο μέρος. Κόσμος πολύς, περνά, κάθεται στα κέντρα του, διασκεδάζει και χαίρεται τη ζωή. Πριν πενήντα χρόνια ήταν μοναξιά κι" ερημιά. Διάβαιναν Μυλοποταμιτες, Αμαριωτες και Κατωμερίτες και πήγαιναν η ηρχονταν από το Ρέθυμνος. Πότιζαν τα ζώα των στο πηγάδι του κουμπέ που ήταν εκεί και φεύγαν τρεχάτοι. Ο ποταμός Πλατανές είχαν όλο το καλοκαίρι κολύμπες και βρόμικα νερά, βορθακους και κουνούπια που έκαναν νέφελο.
  Καταραμένος τόπος, όξω από τη  Χάρη του Αγίου Ιωάννου του Ριγολογου που εορτάζει κάθε χρόνο στις 29 του Αυγούστου γιατί εκτός απου ταλλα, οποίος έπινε νερό η εμενεν έστω και λίγη ώρα, τον έπιανε ξεφανερωτος ρίγος. Έτρεμε πολύ στην αρχή κι" ύστερα του έμπαινε θέρμη Αλίμονο του αν κοιμότανε κιόλας. Και τρισαλίμονο του αν έτρωγε και πεπόνι απ" εκείνα που καλλιεργούνταν εκεί Ονοστιμα τα παντέρμα μα ήντα το θες!
  Μεγάλος νοικοκύρης του τόπου ήταν ο λεγόμενος Καρατζεδομπεης ο Αλφαθιανος.
 Αυτός εξουσίαζε όλη την έκταση απου το ανατολικό πόδα τση καμάρας του Κουμπέ να κατέβει στη θάλασσα και να βγει στα Μαρουλιανα αμπέλια.
  Κι" από την άλλη μεριά, το σύνορο του ήτανε ο Τζαγκαροποταμος πάλι ως τη θάλασσα.
  Τις ελιές του ο Καρατζεδομπεης μάζευε με μαζοχτρες. Τα ξωχωραφα και τα περβόλια έδιδε "Τριτάρικα" που θα πει ότι έπαιρναν ο ιδιοκτήτης τα δυο τρίτα από το εισόδημα και το τρίτο που απόμενε ο καλλιεργητής.
  Την εποχή  που διηγούμαι, ο Μπέης είχε δυο Τριταρους στο Πλατανέ...
Το Στελη Ετριφαδορακη από τον Αη Βασίλη και το Μουσταφα Σαμαμιθακη απου τα Σκουλούφια. Ο Στελης είχε γυναίκα του τη Ζαμπια απου το Θρόνος. Και παιδιά εννιά Κι ο Μουσταφας τη Ζεχριε χανουμη και παιδιά έντεκα! Όλοι κατοικούσαν σε δυο χαμόσπιτα κολλητά και λίγο παρά πέρα ήταν ο στάβλος για τα δυο ζευγάρια βόδια που ήσαν στο μετόχι, τα δυο μουλάρια και τα 10-12 πρόβατα, ιδιοκτησία του Μπέη κι αυτά.
  Τούτοι οι λεβέντες οι Τριταρηδες, είχαν πολλές διαφωνίες. Μα συμφωνούσανε αδερφικά και κλεφτανε τον Αφεντικό. Τα δέκα πρόβατα για να πούμε παράδειγμα, γεννούσανε από δυο αρνιά το καθένα και γινόταν είκοσι. Αυτοί του παρουσιάζαν εννιά κι απ" αυτά κρατούσαν τρία και τα εξε του έδιδαν! Όσο για τα όσπρια και τα δημητριακά, τα ρήμαζαν.
  Από οκτώ χιλιάδες οκάδες που έβγαναν τα δυο ζευγάρια, παρουσιαζαν εξε. Κρατουσαν τις δυο και τεσσερις επερνε ο Μπεης!
  Αυτός τα καταλάβαινε όλα. Αλλά ήταν καλός άνθρωπος, δεν είχε παιδιά μόνο μια μάνα, κι έκανε πως δε νιώθει. Καλοθελητές που πάντα βρίσκονται του καταγγέλλαν τις κλοπές. Αυτός γελούσε κι " έλεγε...
-Μαχιαλλα-ν-τωνε μωρέ. Και δεν έδινε συνέχεια στη συζήτηση.
  Καλά πήγαιναν τα πράγματα ως επα. Μα έλα που άλλαξεν η φυλλάδα γιατί τα κοπέλια αρρωστήσανε με ριγο και προπαντω τα Τουρκάκια του Μουσταφα. Το ένα εθετενε και τ" αλο σηκωνεντονε για πολύ καιρό Και ξεφτενεψανε του θανατά Η κακομοίρα η Ζεχριε, έλεγεν του αγά τζη...
-Η γι"αμαρτία απου τσι κλεψες απου κάνεις του Μπέη αρρωστήσανε τα κοπελια μας. Γρικάς το πως σ" το λέω?
Κι ο Μουσταφας απηλογατονε...
-Κια για ντα μωρή σαν αρρωστούνε οι κλεψες δεν αρρωστούνε τα κοπέλια του Στελη απου αυτός είναι χίλιες φορές πλια κλέφτης παρά μένα?
Λέει η Ζεχριε...
-Γιατι αυτοί έχουνε του τονε τον Αη Γιάννη το Ριγολογο και τονε βοηθά. Μονο-μονο να πη κιανένας πως πονει η κεφαλη-ν του, γλακα η μανα-ν-τωνε στην εκκλησιά, λιβάνι λάδι κι αφει τα καντήλια, λιβάνι και θυμιάζει κεριά τάξιμο. Κάνει προσφορο-ν-οντε λειτουργά ο Παπάς, κι άρτο στην εορτή. Κι ο Άγιος που κατέχει πως ούλα είναι από κλεψες, κάνει οξωνου και γιατρεύγει το κοπέλι. Κι εμείς έχομε τον Τούρκο Αγιο τον Εντρελεζη, δε γατεω πως τονε λένε... Κάθεται στον παράδεισο του Μουχαμέτη μας, τρώει πιλάφια, αχιουρεδες, μουχαλεμπια, κεμπαπια,παστρουμαδες, περνά και την ωρα-ν-ντου με κοπελιές απου φέγγουνε σαν τον ήλιο και φχιου μας και εμάς!
  Έκαμε ο αγάς να του κακοφανεί μα πάλι εδωκενε τόπο στην οργή .Και σκέφτηκενεν...
-Τρωζη"ναι, μα μπορεί ναχη κι ένα ψιχαλι δίκιο!
  Στο μεταξύ το μικρό παιδί του Μουσταφα, το Μπραιμακι αρρωστήσανε πολλά βαρε, καβαλίκεψεν ο πατέρας του ένα δυνατό κι ογλήγορο μουλάρι που τοχανε στο μετόχι, μπήκε στο Ρέθεμνος κι έφερε το γιατρό τον Πισκοπακη,καλο γιατρό και καλον άνθρωπο, φτωχομάνα τον ελέγανε.
  Με το ζώο τον έφερε και με το ζώο τον γύρισε. Τοτες δεν ήταν άλλη συγκοινωνία.
  Από την καλοσύνη του γιατρού πήρε θάρρος ο Μουσταφας και καθώς ήτανε πεζός πλησίασε τον καβαλάρη γιατρό και τον ρωτηξεν, όταν γυρίζανε στο Ρέθυμνο.
-Κυριε γιατρέ, τουτοσες ο Άγιος απουχετε ελλογου σας οι Χριστιανοί επαε στον Πλατανέ βοηθά στην αρρώστια του κοπελιού μου?
  Ο γιατρός μετά από σκέψη απάντησε...
-Ναι βοηθά Μα τα γιατρικά που θα σου δώσω πρέπει να πιει το κοπέλι ομπρός. Ύστερα θα βοηθήσει κι ο Άγιος.
  Λέει ο Μουσταφας...
-Και βοηθά και τσοι Τούρκους γη μόνο τσοι Χριστιανούς?
  Απαντά ο γιατρός...
-Εκεια δε-ν-κατεω να σου ξεκαθαρίσω. Μα θαρρώ πως βοηθά όποιον τονε παρακαλέσει!
  Σκεφτικοί προχώρησαν κι οι δυο στο δρόμο τους.
  Κι όταν ο Μουσταφας γύρισε στο σπίτι του με τα γιατρικά, διηγήθηκε στη χανουμη του την κουβέντα του με το γιατρό.
  Τα φάρμακα δεν έδειξαν πως ωφελήσανε γρήγορα, όπως περίμεναν οι γονείς του, το Μπραιμακη. Και το καημένο έλιωνε κι εχανοντονε καθημερινά. Ο πόνος της μάνας δίδει ανυπολόγιστη δύναμη στην εφευρετικότητα της για τη σωτηρία του παιδιού της. Κι αποφάσισε, Τούρκισσα αυτή, να καταφύγει στη βοήθεια του γείτονα του Αη Γιάννη του Ριγολογου. Δεν τόπε στον αγά της γιατί τον φοβήθηκε. Αυτός ήτανε φανατικός μουσουλμάνος, πήγαινε ταχτικά σε ούλους τσοι ντοαδες και τσοι μουκαμπελεδες, γιατί εθαρριενε πως με τουτανα θα του συχωρέσει ο Μουχαμέτης τσοι κλεψες.
  Ξεμυστηρευθηκεν όμως στην αδερφική της φίλη τη Ζαμπια. Και άμα βράδιασε, θατανε μια ώρα νύχτα, οι δυο γυναίκες προχωρήσανε, περάσανε τον ποταμό και μπήκανε στην εκκλησιά χωρίς να τις ιδη κανείς. Μανταλώσανε πίσω τους την πόρτα για κάλο και για κακό, εφκαιρεσανε το λάδι που βαστούσανε στη κουρούπα του Αγίου και πλησιάσανε στο Προσκυνητάρι.
  Δυο ζάλα γύρισεν οπίσω η Ζεχριε μόλις είδε το κατάντημα του Αγίου. Κι είπε στην άλλη...
-Θαρρω πως τουτοσες ο άγιος αν εμποριενε να καμη κάλο θελα καμη τ" απατου-ν-του. Γδυμνό και ξυπόλυτο τονε θωρώ και θαχη και σα δυο χρόνους να ιδη ψωμί!
 Η Ζαμπια τη μάλωσε...
-Αυτος μωρή κουζουλή είναι του θεού κομμάτι. Δεν τρώει μουδε πίνει. Μονό ζει με το δρόσος τση ταχινής. Λένε πως τρώει και τσ" ακρίδες τουτεσες απου λακούνε στα χωράφια, άλλες μα δεν κατεω μουδ" εγώ ήντα λοης είναι Τρώει και αγριογιομελο. Κι αυτά αδυνατίζουνε. Δεν παχαίνουνε. Μόνο πεσε να του ζητηξης συχωρεση!
  Άκουσε με προσοχή η Ζεχριε, εκαμεν ότι της ειπε η φίλη της παρακάλεσε τον Άγιο να γιατρέψει το παιδί της κι" αυτή θα φέρει στη χαρη του δέκα οκάδες λάδι στη βεντεμα, έναν άρτο στην εορτή του, μισή οκά λιβάνι και μια λαμπάδα όσο μάκρος έχει το κορμακι-ν-του.
  Θαύμα έγινε! Μέχρι να γυρίσουνε στο σπίτι, το παιδί είχε πάρει μεγάλη βελτίωση. Δέκα πέντε ημέρες έπινε πικρό κινίνο και κανένα καλό δεν τουκαμε. Κι αης Γιάννης ο Ριγολογος με μιας κιόλας το γιάτρεψε!
  Σε λίγο καιρό αρρώστησε κι η Φατμε, η μεγάλη κόρη της Ζαχριε. Μεταχειρίστηκαν γιατρούς και φάρμακα. Μα η μάνα της έπεσε πάλι στα πόδια τ" Αη Γιάννη και στη χάρη του χρωστά τη σωτηρία της κόρης της.
  Το τι ακολούθησε σου εκθέτω στη συνέχεια αγαπητέ μου αναγνώστη. Είδαν η Ζεχριε πως οι μπουταλοτουρκοι έχουνε θρησκεία απου ισα-ισα τονε μοιάζει. Δεν έχει εκκλησιές, δεν έχει εικόνες, δεν έχει κερί ούτε λιβάνι και το σπουδαιότερο δεν έχει Αγίους να βοηθούνε φως φανερό πως οι Χριστιανοί έχουνε από όλα Και προπαντός Άγιους να τρέξουνε σε ώρες δυστυχίας. Κι αποφάσισε να αλλαξοπιστήσει. Να γίνει Χριστιανή. Τόπε στη Ζαμπια και με την αφορμή που θα μαζώξουνε μουρμούρες, πρωτοβρεξια ήταν και χοχλιούς ανεβήκανε στο Θρόνος, το χωριό τζη. Απ" εκεί στο Μοναστήρι του Ασωμάτου, βρήκαν τον ηγούμενο και του είπαν τι θέλουν...
-Να βαφτίσει τη Ζεχριε, αυτός στάθηκε διστακτικός, τις πήρε όμως και πήγανε στ" Αγίου Πνευματου το Μοναστήρι οπού έμενεν ο Δεσπότης. Εκείνος άμα άκουσε την επιθυμία της Ζεχριε της είπε πως η πράξη της είναι καλή, θεάρεστη και σωτήρια της ψυχής της. Αλλά ο αγάς της δεν θα το δεχτή, θα διαλυθεί η οικογένεια και τι θα γίνουν τα έντεκα παιδιά της.
  Η Ζεχριε απάντησε...
-Δεν λεμενε σε κιανένα πράμα. Μήδε σεις, μηδ" εγώ. Θα για"υρω στο σπίτι μου, θαμαι κρυφτοχριστιανη, όπως είναι χιλιάδες γυναίκες στην Κρήτη και θα κάνω την προσευχή μου να με θωρεί μόνο ο Θεός.
  Νύχτα μεσάνυχτα έστειλεν ο Δεσπότης, Παπά και την εβάφτισε στο ρημοκκλήσι του Θεολόγου που είναι στο οροπέδιο του Όρους Κεντρους, Γηους- Κάμπος. Ανάδοχος ήταν η Ζαμπια και της έδωσε το όνομα Ειρήνη. Ύστερα βρήκαν οι γυναίκες Κεντριανους χοχλιούς και γυρίσανε στον Πλατανέ.
  Το πράμα πολύ καιρό κρατήθηκε μυστικό. Είδε όμως ο Μουσταφας παράξενα πολλά να γίνονται στο σπίτι -ν-του. Τα κοπέλια οντε-θελα-φανε, γι οντε θελα-κοιμηθουνε μουρμουρίζανε και κουνούσανε παράξενα τα χερια-ν-τωνε. Πηγαίνανε και στην εκκλησιά τ"Αη Γιάννη με τη μανα-ν-τωνε και στέκαν απ" όξω πολλή ώρα. Ζήτησε το λόγο. Μα του λέγανε πως δεν είναι κακό αυτό που κάνανε. Το πράμα ξεφανερώθηκαν όταν ένας Τούρκος από το χωριό Ατσιπάδες τ"Αη Βασίλη είπεν ομπρός σε πολλούς, στο Μουσταφα...
-Ιντα κάθεσαι μωρέ βουι, η χανουμη σου ερωμηεψε κι αυτή ερωμηεψενε και τα κοπέλια σου. Κι αυτά σου τακαμεν η Στριφαδορενα. Και δεν πως να τσοι σφάξεις ούλους.
  Ακουσε-ν-το κιανεις χριστιανός κι ετρεξενε και τωπενε στο Στελη Στριφαδορακη. Κι αυτός μόλις εβράδιασε επήρανε τα κοπελια-ν-του, τα κοπέλια του Μουσταφα και τσοι γυναίκες κι εξαφανίστηκεν από τον Πλατανέ. Μετά δυο μέρες ευρεθήκανε ούλοι στο Μοναστήρι του Πρέβελη. Οι καλογέροι τσοι φιλοξενήσανε μερικές ημέρες κι ύστερα με κι" άλλα γυναικόπαιδα τσ" αποβγάλανε στο  Ελεύθερο Βασίλειο. Από εκεί δεν ήλθε καμιά πληροφορία ποια ήταν η ζωή και ποιο το τέλος των.
  Εδώ μόνο έμεινε  σε κατόπι δικό της, το όνομα της Τουρκορηνης όπως παρανομιασαν οι Κρητικοί τη Ζεχριε, οταν χριστιανεψε. Κι έτσι γρικάτε και σήμερα. Το χωράφι τση Τουρκορηνης!

Μιχάλης Μ. Παπαδάκης
Ε. Δικηγόρος

Πηγή: Τοπικές εφημερίδες

Δημοσιογραφική έρευνα-Επιμέλεια-
Αναμόχλευση στα Παλαιινα
Ιωάννης  Μιχ.  Δογάνης
Συνταξιούχος Βιβλιοθηκάριος
http://topaliorethemnos.blogspot.gr/