Δημοσιογραφική έρευνα-Επιμέλεια-Ρετουσάρισμα
Ιωάννης Μιχ. Δογάνης
Συνταξιούχος Βιβλιοθηκάριος
http://topaliorethemnos.blogspot.com/
Στην Κρήτη λέμε την παροιμία: "Κάθε πράγμα στον καιρό του κι'ο χοχλιός τον Αύγουστο".
Αλλού λένε κοχλιός. Βέβαια τον Αύγουστο είναι οι χοχλιοί πολύ νόστιμοι γιατί είναι όλο λίπος.
Είναι επτάπαχοι. Τον Δεκαπεντάρη που νηστεύουμε το λάδι μας προσφέρουν μεγάλη υπηρεσία. Αντικαθιστούν το ψάρι, "Ψάρι της ξηράς" το έλεγε ο ετυμολόγος Δουμενέας.
Πρίν φθάσει ο Δεκαπεντάρης οι χοχλιδολόγοι τους αναζητούν στις ριζοβουνιές, στις χαλέπες, στους τροχάλους και στους ξερότοιχους.
Ένα κυνήγι που δεν αποδίδει, γιατί μπορεί να χασομερά κανένας από την αυγή μέχρι το μέγα μεσημέρι μέσα στο αφόρητο λιοπύρι του Δευτερογούλη, χωρίς να κατορθώσει να βρεί μια ψηματέ. Ιδίως αν δεν ξέρει τις "τοπές" των ή αν είναι ατζαμής ο χοχλιδολόγος.
Πολλοί που επιδίδονται σ'αυτό το σπόρ έχουν αποκτήσει ειδικότητα. Ξέρουν από τη μια χρονιά έως την άλλη που θα βρούν χοχλιούς. Πηγαίνουν κατευθείαν εκεί, χωρίς χασομέρι.
Ο Χρίστος που ήταν λίγο τεμπέλης, χοχλιδολογούσε γύρο στις πλαγιές του χωριού. Δεν άφηνε θάμνο για θάμνο, ανασήκωνε τις μαραγκαθές και εύρισκε και 5 ζευγάρια σε κάθε μια, άλλα και μέσα στους φλώμους.
Ο Δουμενέας, ο Θεός να του συχωρέσει ξετροχάλευε. Δεν άφηνε ξερότοιχους όρθιους, μέσα σε αυτούς εύρισκε κολληταρές τους χοχλιούς. Ήταν ο ένας κολλημένος στον άλλο, πέντε, δέκα, δεκαπέντε μαζί, τα μούτσουνα τους ήταν κρυμμένα με μια άσπρη σκέπη. Καθαροί, διαλεχτοί, ολόπαχοι τους χαιρότανε καθώς τους μάζευε. Εύρισκε και μέσα στις σχισμές των βράχων, οι χωριανοί δεν τον έβλεπαν με καλό μάτι, τους έκανε ζημιά στα χωράφια, τους χαλούσε τους μαντρότοιχους που χρησίμευαν ως φράχτες. Πολλοί τον υποχρεώσαν και τους ξανάχτιζε.
Οι χοχλιδολόγοι ωστόσο του καλοκαιριού, λιγοστοί είναι. Περισσότεροι είναι της "Άνοιξη" τώρα, όλες οι γυναίκες, οι κοπέλες τα παιδιά και οι ντελικανήδες εκστρατεύονται στο χοχλιδομάζεμα τον "Απρίλιο" και αρχές του "Μαι". Η εκστρατεία είναι νυχτερινή, με την υγρασία που πέφτει άμα νυχτώσει ξετρυπώνουν οι χοχλιοί από τις τρύπες και τρέχουν καμαρωτοί με τεντωμένα τα κέρατα τους πάνω στην πράσινη χλόη και στο χώμα αναζητώντας τροφή. Όλο τον χειμώνα ήσαν οι φουκαράδες κρυμμένοι στις τρύπες και περίμεναν με αγωνία την Άνοιξη να ξεπορτίσουν και να φάγουν λίγη τρυφερή χλόη.
Από νωρίς λοιπόν ετοιμάζουν τα καλάθια του λίχνου, τα φανάρια, κάθε χοχλιδολόγος έχει δικό του φανάρι, περπατά σκυφτός, με το ένα χέρι κρατάει το καλάθι που βάζει τους χοχλιούς και με το άλλο το φανάρι. Η αναζήτηση αρχίζει με το νύχτωμα, οι χοχλιοί βγαίνουν αν πέσει "ανάδοση" (υγρασία). Πιάνουν τους γύρους των χωραφιών, τις βάσεις των μαντρότοιχων. Μόλις ξετρυπώσουν από τις κρυψώνες τους πέφτουν στα χέρια τον χοχλιδολογων.Οι πλαγιές των λόφων αντιφεγγίζουν με τα τρεμουλιαστά φώτα των λυχναριών.
Δεν τους αναζητούν οπού να ναι. Γνωστοί είναι οι χοχλιδοτοποι και φαίνονται από μακριά φώτα κινούμενα εδώ και εκεί.
Όταν επιτύχουν την έξοδο των σαλιγκαριών χαίρονται οι χοχλιδολόγοι. Τους μαζεύουν με χαρά, σπεύδουν σκυφτοί να προλάβουν τους καλούς γύρους, μην πρωτοπάει άλλος χοχλιδολόγος. Οι νέοι δεν κουράζονται, έχουν γερά νεφρά, οι ηλικιωμένοι δεν μπορούν να σκύβουν πολύ, μαζεύουν ένα σαλιγκάρι, ανασηκώνονται όρθιοι ξανασκήβουν, ξανασηκώνονται.
Πανηγύρι ολόκληρο γίνεται σε κάθε χωριό που υπάρχουν χοχλιοί τις νύχτες της Ανοίξεως. Από το Κεφαλοχώρι οργάνωναν παρέες και πηγαίναν για χοχλιούς πέρα στην Κόκκινη ρίζα, που απέχει σχεδόν δύο ώρες.
Βέβαια οι χοχλιοί βρίσκονται και τα ξημερώματα κατά την ίδια περίοδο της Ανοίξεως. Κρύβονται λίγο προ της ανατολής του ήλιου, έχουν χορτάσει από την τροφή και επανέρχονται στις φωλιές τους.
Ευχάριστη απασχόληση αποτελεί τούτη την εποχή στα πλείστα χωριά του Νησιού μας, νυχτοπερπατούν δυο τρεις ώρες και επιστρέφουν καθένας με ένα καλάθι θαυμάσια ολόπαχα σαλιγκάρια, εκλεκτή τροφή της χωρικής οικογένειας αυτόν τον καιρό Είναι "ξαρέσκι". (εκλεκτό φαγητό).
Μαγειρεύεται με πολλούς τρόπους. Πιλάφι, με χλωροκούκια,με πατάτες, αγγινάρες,κολοκύθια. Άλλα και μπουμπουριστοί στο τηγάνι είναι πολύ νόστιμοι.
Απόσπασμα από το βιβλίο "ΟΙ ΚΑΤΑΧΑΝΑΔΕΣ"
του Α. Σταυρουλάκη
" Αυτό το ξέρατε;
Στη χώρα μας, η περίοδος συλλογής σαλιγκαριών καθορίζεται με προεδρικό διάταγμα από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούνιο, αλλά, κακά τα ψέματα, αυτό δεν τηρείται, επιφέροντας και τις ανάλογες επιπτώσεις. Σύμφωνα με μελέτη που εκπονήθηκε πρόσφατα από τη Σχολή Γεωπονικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, από τη δεκαετία του ’80 έως και του ’90 υπήρχε μια σημαντική μεταπρατική βιομηχανία σαλιγκαριών με πολλές εξαγωγές, που σήμερα πια έχει ατονήσει. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, συλλέγονταν 800-1.000 τόνοι χοχλιών (Helix aspersa) το χρόνο, ενώ σήμερα με δυσκολία ξεπερνούν τους 150…"
Ιωάννης Μιχ. Δογάνης
Συνταξιούχος Βιβλιοθηκάριος
http://topaliorethemnos.blogspot.com/
Στην Κρήτη λέμε την παροιμία: "Κάθε πράγμα στον καιρό του κι'ο χοχλιός τον Αύγουστο".
Αλλού λένε κοχλιός. Βέβαια τον Αύγουστο είναι οι χοχλιοί πολύ νόστιμοι γιατί είναι όλο λίπος.
Είναι επτάπαχοι. Τον Δεκαπεντάρη που νηστεύουμε το λάδι μας προσφέρουν μεγάλη υπηρεσία. Αντικαθιστούν το ψάρι, "Ψάρι της ξηράς" το έλεγε ο ετυμολόγος Δουμενέας.
Πρίν φθάσει ο Δεκαπεντάρης οι χοχλιδολόγοι τους αναζητούν στις ριζοβουνιές, στις χαλέπες, στους τροχάλους και στους ξερότοιχους.
Ένα κυνήγι που δεν αποδίδει, γιατί μπορεί να χασομερά κανένας από την αυγή μέχρι το μέγα μεσημέρι μέσα στο αφόρητο λιοπύρι του Δευτερογούλη, χωρίς να κατορθώσει να βρεί μια ψηματέ. Ιδίως αν δεν ξέρει τις "τοπές" των ή αν είναι ατζαμής ο χοχλιδολόγος.
Πολλοί που επιδίδονται σ'αυτό το σπόρ έχουν αποκτήσει ειδικότητα. Ξέρουν από τη μια χρονιά έως την άλλη που θα βρούν χοχλιούς. Πηγαίνουν κατευθείαν εκεί, χωρίς χασομέρι.
Ο Χρίστος που ήταν λίγο τεμπέλης, χοχλιδολογούσε γύρο στις πλαγιές του χωριού. Δεν άφηνε θάμνο για θάμνο, ανασήκωνε τις μαραγκαθές και εύρισκε και 5 ζευγάρια σε κάθε μια, άλλα και μέσα στους φλώμους.
Ο Δουμενέας, ο Θεός να του συχωρέσει ξετροχάλευε. Δεν άφηνε ξερότοιχους όρθιους, μέσα σε αυτούς εύρισκε κολληταρές τους χοχλιούς. Ήταν ο ένας κολλημένος στον άλλο, πέντε, δέκα, δεκαπέντε μαζί, τα μούτσουνα τους ήταν κρυμμένα με μια άσπρη σκέπη. Καθαροί, διαλεχτοί, ολόπαχοι τους χαιρότανε καθώς τους μάζευε. Εύρισκε και μέσα στις σχισμές των βράχων, οι χωριανοί δεν τον έβλεπαν με καλό μάτι, τους έκανε ζημιά στα χωράφια, τους χαλούσε τους μαντρότοιχους που χρησίμευαν ως φράχτες. Πολλοί τον υποχρεώσαν και τους ξανάχτιζε.
Οι χοχλιδολόγοι ωστόσο του καλοκαιριού, λιγοστοί είναι. Περισσότεροι είναι της "Άνοιξη" τώρα, όλες οι γυναίκες, οι κοπέλες τα παιδιά και οι ντελικανήδες εκστρατεύονται στο χοχλιδομάζεμα τον "Απρίλιο" και αρχές του "Μαι". Η εκστρατεία είναι νυχτερινή, με την υγρασία που πέφτει άμα νυχτώσει ξετρυπώνουν οι χοχλιοί από τις τρύπες και τρέχουν καμαρωτοί με τεντωμένα τα κέρατα τους πάνω στην πράσινη χλόη και στο χώμα αναζητώντας τροφή. Όλο τον χειμώνα ήσαν οι φουκαράδες κρυμμένοι στις τρύπες και περίμεναν με αγωνία την Άνοιξη να ξεπορτίσουν και να φάγουν λίγη τρυφερή χλόη.
Από νωρίς λοιπόν ετοιμάζουν τα καλάθια του λίχνου, τα φανάρια, κάθε χοχλιδολόγος έχει δικό του φανάρι, περπατά σκυφτός, με το ένα χέρι κρατάει το καλάθι που βάζει τους χοχλιούς και με το άλλο το φανάρι. Η αναζήτηση αρχίζει με το νύχτωμα, οι χοχλιοί βγαίνουν αν πέσει "ανάδοση" (υγρασία). Πιάνουν τους γύρους των χωραφιών, τις βάσεις των μαντρότοιχων. Μόλις ξετρυπώσουν από τις κρυψώνες τους πέφτουν στα χέρια τον χοχλιδολογων.Οι πλαγιές των λόφων αντιφεγγίζουν με τα τρεμουλιαστά φώτα των λυχναριών.
Δεν τους αναζητούν οπού να ναι. Γνωστοί είναι οι χοχλιδοτοποι και φαίνονται από μακριά φώτα κινούμενα εδώ και εκεί.
Όταν επιτύχουν την έξοδο των σαλιγκαριών χαίρονται οι χοχλιδολόγοι. Τους μαζεύουν με χαρά, σπεύδουν σκυφτοί να προλάβουν τους καλούς γύρους, μην πρωτοπάει άλλος χοχλιδολόγος. Οι νέοι δεν κουράζονται, έχουν γερά νεφρά, οι ηλικιωμένοι δεν μπορούν να σκύβουν πολύ, μαζεύουν ένα σαλιγκάρι, ανασηκώνονται όρθιοι ξανασκήβουν, ξανασηκώνονται.
Πανηγύρι ολόκληρο γίνεται σε κάθε χωριό που υπάρχουν χοχλιοί τις νύχτες της Ανοίξεως. Από το Κεφαλοχώρι οργάνωναν παρέες και πηγαίναν για χοχλιούς πέρα στην Κόκκινη ρίζα, που απέχει σχεδόν δύο ώρες.
Βέβαια οι χοχλιοί βρίσκονται και τα ξημερώματα κατά την ίδια περίοδο της Ανοίξεως. Κρύβονται λίγο προ της ανατολής του ήλιου, έχουν χορτάσει από την τροφή και επανέρχονται στις φωλιές τους.
Ευχάριστη απασχόληση αποτελεί τούτη την εποχή στα πλείστα χωριά του Νησιού μας, νυχτοπερπατούν δυο τρεις ώρες και επιστρέφουν καθένας με ένα καλάθι θαυμάσια ολόπαχα σαλιγκάρια, εκλεκτή τροφή της χωρικής οικογένειας αυτόν τον καιρό Είναι "ξαρέσκι". (εκλεκτό φαγητό).
Μαγειρεύεται με πολλούς τρόπους. Πιλάφι, με χλωροκούκια,με πατάτες, αγγινάρες,κολοκύθια. Άλλα και μπουμπουριστοί στο τηγάνι είναι πολύ νόστιμοι.
Απόσπασμα από το βιβλίο "ΟΙ ΚΑΤΑΧΑΝΑΔΕΣ"
του Α. Σταυρουλάκη
" Αυτό το ξέρατε;
Στη χώρα μας, η περίοδος συλλογής σαλιγκαριών καθορίζεται με προεδρικό διάταγμα από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούνιο, αλλά, κακά τα ψέματα, αυτό δεν τηρείται, επιφέροντας και τις ανάλογες επιπτώσεις. Σύμφωνα με μελέτη που εκπονήθηκε πρόσφατα από τη Σχολή Γεωπονικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, από τη δεκαετία του ’80 έως και του ’90 υπήρχε μια σημαντική μεταπρατική βιομηχανία σαλιγκαριών με πολλές εξαγωγές, που σήμερα πια έχει ατονήσει. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, συλλέγονταν 800-1.000 τόνοι χοχλιών (Helix aspersa) το χρόνο, ενώ σήμερα με δυσκολία ξεπερνούν τους 150…"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου